Gitti de gelmeyiverdi - Atılay Denizaltısı

14 TEMMUZ 1942 

Hamiyet YÜCESES, 14 Temmuz 1942 günü Moda burnundan beyaz mendili elinde uğurladı eşini. Atılay ve gemisine ruh veren 39 bahriyeli harbe hazırlık kontrolleri için erken saatlerde Moda açıklarından Çanakkale’ye doğru “vira bismillah” diyerek yola çıktı.

Binbaşı Sadi GÜRCAN komutası altında dalışta iken batan ATILAY faciasında 37 denizcimiz 14 Temmuz 1942’de şehit olmuştur.

İsim babasının ATATÜRK olduğu Atılay denizaltı gemimiz İstanbul Taşkızak tersanesinde inşa edilmiş 80 metre boyunda 52 personelli bir denizaltıdır. 

(Cumhuriyet donanmasını güçlendirmek maksadıyla 11 Haziran 1936’da Almanya ile yapılan sözleşme gereği ikisi Alman Krupp Tersanesi’nde, diğer ikisi de Taşkızak Tersanesi’nde inşa edilmek üzere dört adet (üç adet hücum, bir adet mayın denizaltısı) Tip-IX Sınıfı denizaltının siparişi verildi.

Almanya ile yapılan bu sözleşmeden bir ay sonra Türkiye 20 Temmuz 1936 tarihinde Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni imzaladı. Boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kabul edildi. Müteakiben İstanbul ve Çanakkale Boğazlarında birer Müstahkem Mevki Komutanlığı ve bu komutanlıklara bağlı olarak da Deniz Komutanlıkları kuruldu.

Almanya 10 Şubat 1937’de iki denizaltıyı kızağa koyarken Türkiye de inşa edeceği ilk denizaltıyı 14 Ağustos 1937 Cumartesi günü Haliç'te kızağa koydu. Bu denizaltı yaklaşık 50 yıl aradan sonra İstanbulTersanelerinde inşa edilecek ilk denizaltı olacaktı. Bunu bir ay sonra 9 Eylül 1937’de kızağa konan ikinci denizaltı takip etti. Dört denizaltının 26-42 ayda inşasının tamamlanarak tecrübeye hazır hale getirilmesi hedeflenmişti. )

Sıra dört denizaltımıza isim vermeye gelince, Mustafa Kemal Atatürk kendi el yazısı ve imzasıyla, 17 Ocak 1938 tarihinde dönemin Başbakanı Celal Bayar’a yazdığı bir not ile isimleri bizzat kendisi belirledi. Son hecelerinden yola çıkarak “Ay” sınıfı olarak tanımlanan denizaltılarımızın isimleri Saldıray, Batıray, Atılay ve Yıldıray oldu. Bu not, dört kara kızın doğum belgesiydi.

ATATÜRK’ün kendi el yazısı ile yapılacak gemilere Atılay, Saldıray, Batıray, Yıldıray adı verilmesini isteyen direktifi Deniz Müzesinde saklanıyor.

Yeni cihazların kontrolü maksadıyla Donanma Komutanlığından istenen gemi 14 Temmuz 1942 günü saat 07.30 sularında Çanakkale’ye gelip demirlemiştir. 

Saat 8.00-9.00 arası yapılan brifingde tecrübelerin nasıl yapılacağı hakkında bilgi alış verişinde bulunulmuştur.

Saat 14.30’da Çanakkale Norto koyunda dalmış ve boğazdan çıkmış bir daha dönmemiştir. Geminin dönmeyişi üzerine deniz komutanı ile ihbar istasyonu komutanı tarafından 3 ve 5 no.lu motorlarla arama yapılmıştır. 

Saat 20.30’da Atılay’ın battı şamandırası bulunmuştur. İhbar istasyonu komutanı Fatih KARAYEL telefonla irtibat kuramamıştır.

Atılay akıntı sebebi ile mayınlı sahaya girmiş antenli mayınlardan bir veya ikisinin patlaması sebebiyle büyük yara ve yaralar açılmış ve gemi su dolmuş, personelin kaybı ile sevk ve idareden mahrum kalmıştır 3. 80 metre derinlikte oluşu nedeni ile geminin ve gerekse mürettebatın kurtarılmasına olanak bulunamamıştır.

Battı şamandırası İstanbul Deniz Müzesinde sergilenmektedir

ATILAY DENİZALTI GEMİSİ ŞEHİT PERSONELİ.

SINIF VE RÜTBESİ

ADI SOYADI

GÖREVİ

Güverte Binbaşı

Sadi GÜRCAN

Komutan

Makine Kıdemli Yüzbaşı

Ahmet TÖRÜN

Başçarkçı

Güverte Yüzbaşı

Sebati TAŞÖZ

II.Komutan

Makine Yüzbaşı

Adnan ERÜL

II.Çarkçı

Güverte Teğmen

Rauf BAYKAL

Stajyer Subay

Makine Gedikli Subayı

Ahmed ATAKAN

SINIF VE RÜTBESİ

ADI SOYADI

Güverte Başgedikli

Hakkı TEZCANLI

Makine Başgedikli

Ziya LODOS

Makine Başgedikli

Necmi SUNAL

Telsiz Başgedikli

Masum ŞEN

Makine Başgedikli

Tahsin DÖNMEZ

Elektrik Gedikli Başçavuş

Fethi YÜCESES

Torpido Gedikli Başçavuş

Hüseyin COŞKUN

Makine Gedikli Üstçavuş

Celal DİNÇER

Makine Gedikli Üstçavuş

Selahattin NARTMAN

Elektrik Gedikli Çavuş

İsmail TOGAY

Güverte Gedikli Çavuş

Nurettin GÜNENÇ

Elektrik Gedikli Çavuş

Sabahattin YAROL

Makine Gedikli Onbaşı

Kemal DAĞAŞAN

Elektrik Gedikli Onbaşı

Agah PERİNA

Telsiz Gedikli Onbaşı

İsmet İSKİL

Makine Gedikli Onbaşı

Ali Rıza BAYKUŞ

Güverte Gedikli Onbaşı

Hasan ŞENTUNA

SINIF VE RÜTBESİ

ADI SOYADI

Güverte Onbaşı

Dilşat ÇAKAL

Güverte Onbaşı

Temel YENİGÜN

Makine Onbaşı

Cemal BAHAR

Makine Onbaşı

Mehmed ÇİLHOROZ

Makine Onbaşı

Mustafa ÖZBEK

Güverte Er

Eyüp KAÇMAZ

Güverte Er

Hasan GÜNEŞ

Güverte Er

İbrahim ERBAŞ

Güverte Er

Enver KARAER

Güverte Er

İsmail YILMAZ

Güverte Er

İlyas ÜNAL

Güverte Er

Halil KÜÇÜK

Makine Er

Hüseyin GENÇER

Makine Er

Mehmed ASLANTÜRK

Makine Er

Temel KÜÇÜKOĞLU

Makine Er

Halil EKİNCİ.

RUHLARINIZ ŞAD OLSUN

Kazayı hatırlatacak tek abide 70’li yıllarda Amasra’da iskelede inşa edilen “Atılay Şehitleri Çeşmesi” oldu.

“Atılay Şehitleri Çeşmesi” mülkiyeti Belediyede olan iskelenin tescilli yapı olması nedeniyle, Karabük Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu kararına istinaden 2014 yılında yıkıldı.

Hamiyet YÜCESES’in kocası Fethi YÜCESES Atılay denizatlı gemisinde başçavuş olarak görev yapıyordu.Bu kazadan sonra Hamiyet YÜCESES “ Gitti de gelmeyiverdi ” şarkısını okumuş ve meşhur olmuştur.

Gitti de gelmeyiverdi
Gözlerim yolarda kaldı
Hele nazlım nerde kaldı
Ne zaman ne zaman gelir
Gel a nazlım lahuri şallım
Sağı solu dolaşalım
Ne zaman ne zaman gelir

Beste: Dede Efendi
Güfte: Dede Efendi
Makam: Uşşak
Usul: Aksak

Form: Şarkı
Seslendiren: Hamiyet Yüceses

https://www.youtube.com/watch?v=Q4ddFymFrNA  Şarkıyı dinleyebilirsiniz.