Bilişsel bir önyargı (cognitive bias: algılarımızda eğilim, taraflı algı anlamına da gelirken; matematiksel bulgulara karşı bile belleği değiştirmemek) olan Ikea Etkisi (Ikea Effect), İsveç ürünü Ikea'dan yola çıkarak psikolojiye bir olgu olarak girmiştir. Tüketicilerin kendi inşa ettikleri ürünlere karşı orantısız bir değer biçmesiyle ortaya çıkan Ikea Etkisi (ikea etkisi) Harvard, Yale ve Duke Üniversiteleri'nde yapılan araştırmalar sonucu bilimsel
olarak kanıtlanmıştır.
Kişinin kendi yaptığı ürünlere hazır olanlardan daha fazla değer vermesi sonucu literatüre giren Ikea Etkisi için tüketicilere yönelik bir deney yapılmıştır. Üç farklı deney grubu oluşturan araştırmacılar deneklere; ikea montaj kutusu, origami, lego vermiş ve tasarım bittiğinde bunlara değer biçmeleri istenmiştir. Origaminin her ne kadar uzmanlık gerektirdiğine karar verilse de (katılanlar gözünde), Ikea monte kutuları daha değerli görülmüştür. Çünkü kişinin bir ürünle uğraşması, üretim sürecinde katkıda bulunması ve emek sarf etmesi ürüne bağlanmasına ve sevgi duymasına yol açmıştır. Katılımcılar kendi yaptığı özensiz tasarımı dahi, uzmanların yaptığıyla eşdeğer görmüş ve bunun sonucunda Ikea Etkisi kesinleşmiştir (ürünü eksiksiz-tam yapmak gerekiyor). Ikea firmasının da dünya çapında başarılı olmasının altında yatan bu temel faktör, birçok alanda/ sektörde de kendini göstermiştir.
Etkinin çıkış noktası 1940'lı yıllara dayanırken ilk belirtileri hazır kek karışımlarında görülmüştür. O dönemler yeni yeni çıkan kek karışımlarına sadece su eklenmesi ev kadınlarının tepkisine yol açmış ve ortada bir emek olmadığı için kekler lezzetsiz bulunmuştur. Diğer hazır hamur işlerinde böyle bir sorun bulunmazken, sadece sıvı eklenen kek fazlasıyla basitleştirilmiş olduğundan kadınlara ev kekinin tadını vermemiştir. Motivasyon araştırma babası, psikolog ve pazarlamacı Ernest Dichter, firmaya malzemelerin bazılarını çıkarıp bunları kadınların eklemesini önermiş ve firma bunu uygulamaya koymuştur. Başta yumurtayı çıkaran firma (yumurta teorisi denmiş, ayrıca bir dönem sadece yumurta eklenen karışımlar çıktığından da bu adı almış), sonradan süt ve yağ gibi sıvıları çıkarmış ve bunları ilave edilecekler olarak "hazır poşet kek" altında satışa sunmuştur. Kısa sürede satışlar artınca emek verilen ve yaratılan şeyin hazırlara oranla daha fazla benimsendiği görülmüştür. Mantıken bu fikir normal gelirken, 1950'lerde de herhangi bir isim altında incelenmemiştir. Fakat Ikea ile bir pazarlama stratejisi olarak yer edinmiş ve başta psikoloji olmak üzere birçok alanda kendini göstermiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder